بایدن، ترامپ، نتانیاهو و ایران

شنبۀ گذشته نهم مارس جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، در مصاحبه‌ای تلویزیونی گفت: گمان می‌کنم بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، با سیاستی که در جنگ با حماس در پیش گرفته، بیش از آنکه یاریگر اسرائیل باشد به آن آسیب می‌رساند.

شنبۀ گذشته نهم مارس جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، در مصاحبه‌ای تلویزیونی گفت: گمان می‌کنم بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، با سیاستی که در جنگ با حماس در پیش گرفته، بیش از آنکه یاریگر اسرائیل باشد به آن آسیب می‌رساند. AP - Evan Vucci

البته او پشتیبانی‌اش را از حق اسرائیل برای تعقیب و مجازات حماس پس از حملۀ ۷ اکتبر اعلام کرد، اما از نتانیاهو خواست که در فکر بی‌گناهانی باشد که جانشان را در این جنگ از دست می‌دهند.

رئیس جمهور آمریکا از ماه‌ها پیش هشدار داده بود که اسرائیل به دلیل افزایش تلفات غیرنظامیان در غزه در معرض خطر از دست دادن حمایت بین‌المللی قرار دارد. او در مصاحبۀ تلویزیونی روز شنبه گفت که شمار بالای کشته شدگانِ فلسطینی برخلاف آن چیزی است که اسرائیل خود را نمایندۀ آن می‌داند و افزود که این اشتباه بزرگی است.

رئیس جمهور امریکا هم‌چنین گفت که برای او تهاجم احتمالی اسرائیل به شهر رَفَح که در آن بیش از 1.3 میلیون فلسطینی پناه گرفته‌اند، «خط قرمز» است، اما این را نیز افزود که او هرگز به اسرائیل پشت نخواهد کرد. برای او دفاع از اسرائیل امری حیاتی است. بنابراین، هیچ خط قرمزی سبب نمی‌شود که او از دادن سلاح‌هایی مانند سامانۀ «گنبد آهنین» که نگهدارغیرنظامیان اسرائیلی در برابر حملات موشکی است، خودداری کند.

بعضی از کارشناسان انتقادهای تند بایدن را به سیاست جنگی نتانیاهو در غزه حسابگری انتخاباتی در اوضاع و احوال کنونی آمریکا می‌دانند. اما مقام‌های اسرائیلی در کارزارهای انتخاباتی پیشین ریاست جمهوری نیز همواره نگران سیاست خارجی جو بایدن بودند و گمان می‌کردند که با پیروزیِ او در انتخابات ممکن است سیاست خارجی آمریکا در خاور میانه تغییر کند.

البته تنها گفتار‌های انتخاباتی بایدن نبود که در میان رهبران اسرائیل نگرانی برمی‌انگیخت. جو بایدن در زمان ریاست جمهوریِ اوباما معاون رئیس جمهور بود و در این مقام هم در سیاست‌گذاری‌های دولت اوباما سهم داشت و هم یکی از کارگزاران سیاست‌هایِ آن دولت بود. آمریکا در زمان ریاست جمهوری اوباما برای نخستین بار قطعنامۀ شورای امنیت را در محکوم کردنِ شهرک‌سازی‌های اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی وتو نکرد.

بایدن در عین حال مخالف انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به اورشلیم بود. هرچند گفته بود که در صورت انتخاب شدن در نظر ندارد سفارت آمریکا را دوباره به تل آویو بازگرداند. او هم‌چنین مخالف سرسخت الحاق سرزمین‌های فلسطینی به خاک اسرائیل است و قول داده بود در دیپلماسی آینده‌اش فلسطینیان جایگاه پیشین خود را بازیابند.

بایدن در ماه‌های نخست زمامداری‌اش اعلام کرد که کمک‌های مالی آمریکا به «آژانس پناهندگان فلسطینی سازمان ملل» را از سر خواهد گرفت و قول داد چکی به مبلغ ۱۵۰ میلیون دلار برای فلسطینیان بفرستد که قرار بود ۷۵ میلیون دلار آن صرف طرح‌های توسعۀ نوار غزه و کرانۀ باختری رود اردن شود.

سفیر اسرائیل در واشنگتن ناخوشنودی دولتش را بی‌درنگ به آگاهی سازمان ملل رساند و وزارت امور خارجۀ اسرائیل ناگزیر شد با صدور بیانیه‌ای محتوای ضد یهودی کتاب‌های درسی فلسطینی‌ها را که آژانس در اختیار کودکان فلسطینی قرار می‌دهد، یادآوری کند.

اما دوستی و همبستگی ترامپ با اسرائیل به ویژه نتانیاهو بی‌قید و شرط است. اسرائیلی‌ها او را ضامن امنیت کشورشان می‌دانند. به گفتۀ کارشناسان، محبوبیت بی‌سابقۀ نتانیاهو در حزب جمهوری‌خواه آمریکا نتیجۀ حمایت بی‌دریغ ترامپ از او و سیاست‌های اوست. خروج ترامپ از توافق هسته‌ای وین، انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به اورشلیم، کشتن قاسم سلیمانی و کوشش در جهت عادی سازی روابط اسرائیل با کشورهای عربی، چند نمونه از خدمات ترامپ به نتانیاهو است.

به گفتۀ ژاک بِندِلاک، کارشناس اسرائیلی، روابط شخصی اوباما با نتانیاهو تیره بود، اما در زمان ریاست جمهوری او کمک‌های نظامی آمریکا به اسرائیل افزایش پیدا کرد. با این حال، در زمان ترامپ بود که این کمک‌ها با حمایت بی‌سابقۀ سیاسی همراه شد و در بودجۀ دفاعی اسرائیل بازتاب یافت. در نوامبر ۲۰۱۹ مایک پمپئو، وزیر امور خارجۀ ترامپ، اعلام کرد که آمریکا شهرک‌سازی‌های اسرائیل را غیرقانونی نمی‌داند. نتانیاهو به نشانۀ قدرانی از ترامپ شهرکی در بلندی‌های جولان به نام «دونالد ترامپ» افتتاح کرد.

هم‌اکنون، سیاست جنگی نتانیاهو و آنچه در غزه می‌گذرد واکنشی در حزب جمهوری‌خواه برنمی‌انگیزد. از ۷ اکتبر به این سو، حمایت از اسرائیل در میان جمهوری‌خواهان به معنای حمایت از سیاست‌های نتانیاهوست. به گفتۀ ژاک بِندِلاک، جامعۀ یهودیان آمریکا در زمان ریاست جمهوری ترامپ، او را همچون پادشاه خود می‌پرستیدند و در شبکه‌های اجتماعی جایگاهی شبه‌الاهی به او می‌دادند. حدس می زنند که بیشتر یهودیان آمریکا در انتخابات ریاست جمهوری امسال به ترامپ رأی خواهند داد.

به گفتۀ بسیاری از کارشناسان، ایرانیان ساکن آمریکا نیز که در سه-چهار دهۀ اخیر به اقلیتی ثروتمند و قدرتمند تبدیل شده‌اند می‌توانند نقش کم و بیش مهمی در انتخابات ملی و محلی ایالات متحد بازی کنند. بیشتر آنان مخالف سرسخت جمهوری اسلامی‌اند. از نظر بسیاری از آنان، ترامپ با توجه به تجربۀ دوران زمامداری‌اش، در صورت انتخاب شدن می‌تواند به عمر جمهوری اسلامی پایان دهد و آرامش را به منطقه بازگرداند. گویا حزب جمهوری‌خواه به پشتیبانی مالی و سیاسی آمریکایی‌های ایرانی‌‌تبار امید بسته است. 

اما کارشناسی مانند دوُمینیک دوُ ویل پَن، نخست وزیر و وزیر امور خارجۀ پیشین فرانسه، به قدرت رسیدن آدمی مانند ترامپ را زیانبار می‌داند. به عقیدۀ او، ریاست جمهوری ترامپ برای دموکراسی به طور کلی به ویژه در مقابله با خودکامگی و یکه تازی در جهان امیدبخش نیست. زیرا نه تنها به نظام دموکراتیک آمریکا آسیب خواهد رساند، بلکه راه را برای یکه تازیِ نظام‌های خودکامه مانند جمهوری اسلامی هموار خواهد کرد.